Ante Banina (Veli Iž, kod Zadra, 6. april 1915 — Beograd, 15. april 1977) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije.
Rođen je 6. aprila 1915. u selu Velom Ižu, kod Zadra. Potiče iz siromašne seljačke porodice. U rodnom selu je završio šest razreda osnovne škola, a potom odlazi u Čakovec, gde je učio molerski zanat.
Godine 1932. zaposlio se u Zagrebu, a do 1936. radio je u Splitu i Šibeniku, kada je otišao na odsluženje vojnog roka. Kao mladi radnik, još u Čakovcu se upoznao sa radničkim pokretom. Član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) postao je 1939, a od 1940. je bio sekretar Oblasnog komiteta KPJ za Preko.
Aktivno je učestvovao je u organizovanju ustanka, protiv okupatora, 1941. godine na području Zadra i Šibenika. Po nalogu Okružnog komiteta KPH za severnu Dalmaciju, osnovao je prvu partijsku ćeliju u Zadru i bio njen sekretar.
Organizovao je i 7. decembra 1941. poveo grupu od 30 boraca, sa područja Zadra i Šibenika, i doveo u Liku, gde su stupili u partizane. Postali su borci Dalmatinske partizanske čete bataljona „Marko Orešković“, a Banina je imenovan za političkog komesara čete.
Kada je 7. maja 1942. u oslobođenoj Korenici formiran Prvi proleterski bataljon Hrvatske, postao je komandant bataljona i sa njim učestvovao u velikom broju borbi na teritoriji Like, Dalmacije, Gorskog kotara i Korduna. Posebno se istakao u borbi kod Golubića, maja 1942, kada je iako ranjen nastavio da komanduje bataljonom. Takođe, istakao se u borbama na Žumberku, oktobra iste godine, kada je ponovo teško ranjen, nastavio da komanduje bataljonom sve do proboja iz okruženja. Za ove uspehe Ante Banina i Prvi proleterski bataljon pohvaljeni su od Glavnog štaba NOP odreda Hrvatske.
Prilikom formiranja Trinaeste hrvatske brigade „Josip Kraš“ (od decembra 1942. Trinaesta proleterska udarna brigada „Rade Končar“) 7. novembra 1942. Prvi proleterski bataljon Hrvatske ušao je u njen sastav. Tom prilikom Banina je imenovan za komandanta brigade, ali je zbog ranjavanja, komandu nad brigadom preuzeo Milan Žeželj, a on je upućen na lečenje.
Februara 1943. postavljen je za zamenika komandanta Devete dalmatinske divizije, sa kojom je, tokom Četvrte neprijateljske ofanzive, učestvovao u borbama koje je vodila od Imotskog do prelaska Neretve. Uz neprestane borbe, borci Devete divizije učestvovali su u prenosu ranjenika, preko Prenja i obezbeđenju Centralne bolnice.
Posle bitke na Neretvi, imenovan je za komandanta Šesnaeste banijske brigade, s kojom je učestvovao u Petoj neprijateljskoj ofanzivi. Juna 1943. postavljen je za komandanta Sedme banijske udarne brigade, a po naređenju Vrhovnog štaba NOV i POJ, krajem avgusta 1943, iz istočne Bosne se vratio u Dalmaciju.
Za komandanta Devete dalmatinske divizije, postavljen je 8. septembra 1943. godine. Pod njegovom komandom divizija je u neprekidnim dvadesetodnevnim borbama sprečila prodor nemačkih snaga u oslobođeni Split. Do kraja 1943, odbijala je česte napade nemačkih i ustaških snaga iz Sinja, Imotskog i Posušja ka Duvnu i Livnu; vodila borbe kod Aržana i na Pelješcu, a od 9. do 17. decembra 1943. učestvovala u napadu na Livno.
U prvoj polovini 1944. Deveta divizija je vodila borbe s nemačkim i četničkim jedinicama kod Bosanskog Grahova, a posebno u vreme desanta na Drvar, od 25. maja do 6. juna 1944. godine. U decembru 1944. upućen je na školovanje u Sovjetski Savez, gde je završio Vojnu akademiju „Vorošilov“.
Posle oslobođenja Jugoslavije, obavljao je razne dužnosti u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Bio je komandant divizije, komandant armije i komandant armijske oblasti.
Bio je član Centralnog komiteta Saveza komunista Hrvatske, poslanik Sabora SR Hrvatske i Skupštine SFRJ, a jedno vreme je obavljao funkciju sekretara Opunomoćstva CK SKJ za organizaciju Saveza komunista u JNA.
Preminuo je 15. aprila 1977. u Beogradu. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.
Izvor Wikipedia
